Ráiteas an Phríomhoifigigh Feidhmiúcháin

Tá Uisce Éireann freagrach as seirbhísí uisce poiblí atá slán, sábháilte agus inbhuanaithe a sholáthar do 80% den daonra, rud a chuireann ar chumas an gheilleagair fás agus rath a chur ar phobail ar fud na hÉireann. Mar fhóntas uisce poiblí náisiúnta na hÉireann, tá ról lárnach againn maidir lenár ngealltanais náisiúnta a bhaint amach i raon príomhréimsí, lena n-áirítear tacú le seachadadh tithíochta, fás eacnamaíoch inbhuanaithe, cosaint an chomhshaoil agus beartais athléimneachta agus oiriúnaithe aeráide a bhaint amach. Bliain tháirgiúil dhúshlánach eile a bhí anseo inár n-aistear claochlaitheach chun seirbhísí uisce a fheabhsú ar fud na tíre. Chuir infheistíocht mhéadaithe in 2024 ar ár gcumas cáilíocht an uisce óil a fheabhsú, sceitheadh fuíolluisce a laghdú, dul i ngleic le sceitheadh agus athléimneacht a chothú inár soláthairtí uisce.

Tá dul chun cinn suntasach déanta againn le deich mbliana anuas chun aghaidh a thabhairt ar an tearcinfheistíocht stairiúil i seirbhísí uisce, beidh infheistíocht mhéadaithe thar na blianta ríthábhachtach chun soláthar de sholáthairtí uisce atá sábháilte, slán agus inbhuanaithe a áirithiú, agus chun tacú le forbairt shóisialta agus eacnamaíoch na tíre.

San fhadtéarma, measaimid, sa tréimhse suas go dtí an bhliain 2050, go mbeidh gá le hinfheistíocht chaipitil de thart ar €55-60 billiún (in airgead 2022) chun aghaidh a thabhairt ar na riachtanais agus na rioscaí aitheanta maidir le seachadadh seirbhísí uisce agus fuíolluisce de réir na gcaighdeán reatha, lena n-áirítear cothabháil éifeachtach a dhéanamh ar shócmhainní casta nua agus uasghrádaithe atá ag teastáil. Is infheistíocht chaipitiúil íosta í seo a mhéadóidh acmhainn, a laghdóidh sceitheadh, a fheabhsóidh athléimneacht, a éascóidh fás eacnamaíoch, a thacóidh le seachadadh tithíochta, agus a bhainfidh amach agus a chothóidh comhlíonadh níos fearr leis na caighdeáin reatha uisce agus fuíolluisce. In éagmais an leibhéil infheistíochta leanúnaí sin, beidh rioscaí ann do sholáthar seirbhíse agus brúnna gaolmhara ar chaiteachas oibríochtúil chun leibhéil agus cáilíocht seirbhíse a chothabháil go sábháilte.

Is é an Plean Straitéiseach um Sheirbhísí Uisce 2050 (PSSU 2050), ár bplean straitéiseach fadtéarmach a cheanglaítear a ullmhú faoin Acht um Sheirbhísí Uisce Uimh. 2 de 2013. Leagtar amach ann ár gcuspóirí agus na modhanna trína bhfuil sé mar aidhm againn iad a bhaint amach i gcomhthéacs na ndúshlán suntasach is dócha a bheidh romhainn sna 25 bliana amach romhainn. Leagtar amach sa phlean ár dtreo straitéiseach agus na gníomhartha atá beartaithe againn a chur i bhfeidhm chun seirbhísí uisce poiblí inbhuanaithe a chinntiú d'Éirinn. Cuirfimid le hoidhreacht seirbhísí uisce ár n-údarás áitiúil trí PSSU 2050 dár gcuid sheachadadh agus trí a bheith ag obair lenár gcustaiméirí, lenár bpobail agus lenár bpáirtithe leasmhara chun ár gcomhthimpeallacht a fheabhsú agus trí thacaíocht a tabhairt d’fhorbairt shóisialta agus eacnamaíoch.

I rith na bliana 2024, leanamar ar aghaidh ag tabhairt tosaíochta d'athrú na hearnála uisce, ag comhtháthú 31 bhealach éagsúil le seirbhísí uisce a sholáthar i gceann amháin. Leantar le haistriú fhoireann na seirbhísí uisce go hUisce Éireann, chomh maith le folúntais a líonadh, agus le comhtháthú ár ndaoine go léir inár n-eagraíocht chomhroinnte nua a chumasú. Seoladh ár gclár "Seasaimid go Daingean ar son Uisce” ár Luachanna agus Iompraíochtaí Eagraíochtúla nua atá ina chéim thábhachtach chun ár gcultúr amach anseo a fhorbairt. Tá an obair seo ríthábhachtach ionas gur féidir linn na buntáistí a bhaineann le múnla náisiúnta údaráis uisce a sheachadadh go hiomlán le foirne áitiúla láidre ag seachadadh inár bpobail agus ar a son. Tá an t-aistriú á chur chun cinn ag Foireann an Chláir um Athrú Chun Feabhais ar bhonn céimnithe, agus béim ar leith á leagan ar chobhsaíocht oibríochtaí, ar leanúnachas seirbhíse agus ar shábháilteacht na foirne agus na sláinte poiblí araon

Sláinte agus Sábháilteacht

In Uisce Éireann, tá sláinte agus sábháilteacht ár bhfostaithe, ár gconraitheoirí, ár gcustaiméirí agus an phobail i gcoitinne fíorthábhachtach. Cothaímid cultúr sábháilteachta trí cheannaireacht, rannpháirtíocht fostaithe agus tionscnaimh ar nós ár bhfeachtas Obair Shábháilte Baile Sábháilte. Go tragóideach ar an 29 Bealtaine 2024, bhain timpiste mharfach do dhuine a bhí ag obair ar son duine dár gcomhpháirtithe seachadta tríú páirtí le linn oibreacha ag Ionad Cóireála Fuíolluisce Ros Cré. Tá an eachtra á fhiosrú faoi láthair ag an Údarás Sláinte agus Sábháilteachta. In 2025, leanfaimid ar aghaidh lenár bhfócas ar oideachas agus ar oiliúint feasachta maidir leis na rioscaí agus na contúirtí a bhaineann le gníomhaíocht tógála.

Maoiniú Ilbhliantúil

An 5 Samhain 2024, d’fhaomh an tAire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta Plean Cistiúcháin Straitéisigh Uisce Éireann (2025-2029). Ina dhiaidh sin, cuireadh Plean Infheistíochta Caipitil Uisce Éireann 2025 go 2029 faoi bhráid an Choimisiúin um Rialáil Fóntais (CRF) an 2 Nollaig 2024.

Leagtar amach i bPlean Cistiúcháin Straitéisigh Uisce Éireann an ceanglas cistiúcháin ó 2025 go 2029 agus is éard atá ann ná plean uaillmhianach infheistíochta caipitil lena soláthraítear príomh-aschuir agus príomhthorthaí i mbonneagar agus sócmhainní caipitil agus caiteachas oibríochtúil chun breis agus 7,000 sócmhainn bonneagair phoiblí a chothabháil agus a oibriú go laethúil chomh maith le tionscadail náisiúnta um bonneagar straitéisach agus bunriachtanach a sheachadadh. Comhlíontar an riachtanas maoinithe seo trí mheascán d'fhóirdheontas Státchiste (intíre), ioncam nach ioncam intíre é, ioncam ó naisc nua agus ranníocaíochtaí/cothromas maoinithe caipitil. Ligeann sé seo d'Uisce Éireann leanúint dá sholáthar foriomlán, agus d'infheistíocht i dtionscadail agus i gcláir ríthábhachtacha uisce phoiblí, d'acmhainn mhéadaithe do naisc nua tithíochta agus gnó, do laghdú sceite agus d'fheabhsuithe comhshaoil. Faoi shamhail mhaoinithe reatha Uisce Éireann, cuirtear an fóirdheontas intíre agus an cothromas ar fáil trí mhaoiniú Státchiste a leithdháileadh trí phróiseas buiséadach bliantúil an Rialtais. Cruthaíonn an spleáchas ar an bpróiseas sin éiginnteacht chistiúcháin ó thaobh na hoibríochta agus an tseachadta caipitil de. Athrú tábhachtach chun tacú le seachadadh tráthúil tionscadal bonneagair uisce a bheadh ann, aistriú ón leithdháileadh bliantúil seo go dtí struchtúr ilbhliantúil d’fhonn cobhsaíocht agus cinnteacht a sholáthar don slabhra soláthair/tionscal agus ailíniú a dhéanamh le rialú ioncaim ilbhliantúil Uisce Éireann arna leagan síos ag a rialálaí eacnamaíoch neamhspleách, an CRF.

Is éard atá i gceist leis an bpróiseas rialaithe ioncaim ná go dtéann an CRF i ngleic le haighneachtaí Uisce Éireann agus go ndéanann sé athbhreithniú orthu, go ndéanann sé tagarmharcáil ar na costais atá beartaithe againn i gcoinne cuideachtaí comparáide, go gcuireann sé próiseas comhairliúcháin phoiblí i gcrích, agus go socraíonn sé liúntais chuí ina dhiaidh sin le haghaidh ioncaim, costais oibriúcháin, costais chaipitil agus míreanna eile. Leis an gcinneadh maidir le rialú ioncaim, leagtar síos an bonn le haghaidh praghsanna taraife nach praghsanna taraife intíre iad amach anseo. Ag deireadh tréimhse rialaithe ioncaim, déanann an CRF meastóireacht ar chaiteachas Uisce Éireann chun a chinneadh an raibh sé laistigh den liúntas réamhchinntithe agus ar sholáthair sé a aschuir agus a thorthaí sainithe mar a comhaontaíodh leis an CRF. Reáchtálfaidh an CRF próiseas comhairliúcháin phoiblí maidir leis an tréimhse Rialaithe Ioncaim 4 go luath in 2025.

Srianta Acmhainne

Tá líonra casta uisce agus fuíolluisce ag dul in aois in Éirinn a thógfaidh na deicheanna de bhlianta agus timthriallta infheistíochta iomadúla chun na caighdeáin riachtanacha a bhaint amach. I Mórcheantar Bhaile Átha Cliath, lena n-áirítear Baile Átha Cliath agus codanna den Mhí, Cill Dara agus Cill Mhantáin, tá éileamh méadaitheach ar an soláthar uisce reatha. Léiríonn na meastacháin reatha go mbeidh acmhainneacht cóireála fuíolluisce ina saincheist i MBÁC faoin mbliain 2028 de réir mar a sroichfidh Gléasra Cóireála Fuíolluisce na Rinne lánacmhainneacht beidh ganntanas uisce ar gach custaiméir laistigh de na cúig bliana amach romhainn. Le Mórthionscadal Draenála Bhaile Átha Cliath (GDD) déantar foráil d’ionad cóireála nua atá beartaithe agus do shéarach réigiúnach nua a thógfaidh ualach suntasach ó na líonraí ró-ualaithe. Déanfaidh an Tionscadal Soláthair Uisce do Réigiún an Oirthir agus do Lár na Tíre foinse uisce nua, aeráid-díonach, fadtéarmach a fhorbairt chun freastal ar éilimh daonra agus geilleagair atá ag dul i méid, lena n-áirítear an gá atá le tithíocht agus maolú i gcoinne thionchair an athraithe aeráide. Tá luas an fháis ar dhaonra agus ar ghníomhaíocht sa réigiún tar éis acmhainn uisce agus fuíolluisce araon a chreimeadh go suntasach ionas go mbeidh seachadadh tráthúil na dtionscadal seo ríthábhachtach anois. Tá tuilleadh eolais faoi na tionscadail seo san Athbhreithniú Oibriúcháin.

Idir an dá linn, tá infheistíocht leanúnach á déanamh ag Uisce Éireann i laghdú sceite agus tá sé tiomanta i gcónaí d'fheabhas a chur ar sholáthairtí reatha trí uasghrádú a dhéanamh ar ár mbonneagar lena chinntiú gur féidir linn an t-aschur is mó a fháil ach tá acmhainn theoranta sna bearta seo. D’ainneoin na mbeart sin, fanfaidh an dá sheirbhís ar fhaobhar scine go dtí go seachadfar WSP agus GDD ina n-iomláine.

Cáilíocht an Uisce Óil

Léirítear sa Tuarascáil is déanaí maidir le hUisce Óil a d’fhoilsigh ár rialálaí comhshaoil, an Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (GCC) go bhfuil soláthairtí uisce óil poiblí na hÉireann fós ar ardchaighdeán, agus go gcomhlíonann 99.7% díobh caighdeáin mhicribhitheolaíocha agus cheimiceacha (Cáilíocht Uisce Óil Foilsithe GCC i Soláthairtí Poiblí 2023). Is toradh é sin ar na leibhéil arda infheistíochta atá ann faoi láthair agus ar bhearta oibríochtúla feabhsaithe. Tá Uisce Éireann tiomanta do chinntiú go bhfuil rochtain ag gach duine in Éirinn ar uisce óil atá sábháilte agus glan. Leanann Uisce Éireann freisin de dhul chun cinn a dhéanamh chun aghaidh a thabhairt ar rioscaí aitheanta do sholáthairtí uisce atá ar Liosta Gníomhaíochta Feabhsaithe an GCC. In 2024, chuireamar oibreacha i gcrích ag 14 sholáthar chun na caighdeáin riachtanacha GCC a chomhlíonadh. Maidir leis na soláthairtí sin a fhanann ar an liosta nó maidir leo siúd a chuirtear leis, tá pleananna á gcur chun cinn ag Uisce Éireann chun aghaidh a thabhairt ar aon saincheisteanna bunúsacha agus chun soláthairtí uisce athléimneacha a chinntiú do na pobail a bhfreastalaíonn siad orthu.

Thugamar tús áite d'infheistíocht sna scéimeanna a sainaithníodh i gcás um shárú Chúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh a bheith i mbaol de bharr sáruithe Tríhalaimeatán (THM). As na 74 soláthar uisce poiblí bunaidh a áiríodh sa chéad litir sáraithe de chuid na Cúirte Breithiúnais Eorpaí, tá aghaidh tugtha anois ar gach ceann acu seachas 5 cinn. Maidir leo siúd atá fós le leigheas, tá pleananna cuimsitheacha i bhfeidhm againn chun aghaidh a thabhairt ar na saincheisteanna trí huasghráduithe nó trí chuíchóiriú ar na hionaid chóireála reatha. 

Cáilíocht Fuíolluisce

Tá cumas cóireála fuíolluisce leordhóthanach ríthábhachtach chun sláinte an phobail a chosaint, chun an comhshaol a chosaint agus chun fás sóisialta agus eacnamaíoch a éascú. De réir mar a thagann fás ar ár ndaonra agus ar ár ngeilleagar, is amhlaidh freisin a thagann méadú ar an bhfuíolluisce. In 2024, chomhlíon breis is 90% d’ionaid chóireála na hÉireann an Treoir um Chóireáil Fuíolluisce Uirbigh go hiomlán. Maidir leis na gléasraí sin nach bhfuil ag comhlíonadh na hoibre sin faoi láthair, tá plean gníomhaíochta ag Uisce Éireann chun dul i ngleic le haon easnaimh agus iad a thabhairt suas go dtí an caighdeán cuí chomh tapa agus is féidir. Tugaimid tús áite do na ceantair is mó riachtanais/riosca. Tá tionscadail á dtógáil nó curtha i gcrích againn i 41 as 50 áit ina raibh séarachas amh ag sceitheadh ón líonra poiblí isteach in uiscí glactha. Go dtí seo, tá bonneagar nua fuíolluisce tógtha againn i 34 áit nach raibh aon chóireáil ann roimhe seo, agus tá 7 gcinn á dtógáil againn.

An Bhliain atá Amach Romhainn

Is é an phríomhthosaíocht in 2025 acmhainneacht bhreise i seirbhísí uisce a sholáthar i bpríomhréimsí fáis. Aithnítear go bhfuil géarghá leis an WSP agus leis an GDD chun a chinntiú gur féidir linn an tairbhe is leithne a bhaint amach don líon is mó daoine, ionas go bhféachfaimid leis na tionscadail sin a chur chun cinn agus go rachaimis i ngleic go gníomhach le haon spleáchas ar pháirtithe leasmhara.

Ciallaíonn sé sin go mbeimid ag díriú ar na nithe seo a leanas:

• An Plean Infheistíochta Caipitil don bhliain 2025 a Sholáthar.
• Tacaíocht a thabhairt do na naisc uisce agus fuíolluisce d’fhonn tacú leis na spriocanna tithíochta.
• Sceitheadh a laghdú, go háirithe i Mórcheantar Bhaile Átha Cliath.
• A chinntiú go gcoinneofar ár gcultúr láidir sábháilteachta ar bun trínár dtionscnaimh ‘Obair Shábháilte, Baile Sábháilte’.
• Feabhas a chur ar eispéireas ár gcustaiméirí agus ár bpobal maidir le seachadadh ár seirbhísí.
• Aistriú fhoireann na seirbhísí uisce go hUisce Éireann a chur chun cinn agus comhtháthú ár bhfoirne go léir inár n-eagraíocht nua chomhroinnte a chumasú.
• Saincheisteanna mílíthiú uisce a raibh tionchar acu ar shealbhóirí tí agus ar ghnólachtaí a réiteach.

D’éirigh go maith le hUisce Éireann in 2024, ó thaobh tacaíocht a thabhairt do phríomhbheartais agus do phríomhthosaíochtaí Rialtais, lena n-áirítear Tithíocht do Chách, agus tús áite á thabhairt do thionscadail bhonneagair riachtanacha a theastaíonn chun freastal ar riachtanais ár ndaonra agus ár ngeilleagair atá ag dul i méid. Ba mhaith liom an deis seo a ghlacadh chun buíochas a ghabháil le comhaltaí an Bhoird, le mo chomhghleacaithe ar an bhFoireann Feidhmiúcháin, le foireann Uisce Éireann agus lenár gcomhpháirtithe seachadta a sholáthair seirbhísí uisce agus fuíolluisce in 2024 i gcomhar le foireann na nÚdarás Áitiúil.