Athbhreithniú airgeadais

Feidhmíocht airgeadais láidir

Chris McCarthy
Príomhoifigeach Airgeadais

Chris McCarthy, Príomhoifigeach Airgeadais.

Bhain Uisce Éireann feidhmíocht airgeadais láidir amach i rith na bliana 2024. Bhí gníomhaíochtaí infheistíochta caipitil Uisce Éireann fós ina spreagadh eacnamaíoch suntasach i rith 2024. Ina theannta sin, sholáthar a chuid clár oibriúcháin agus cothabhála fostaíocht dhíreach agus indíreach mar aon le tairbhí eacnamaíocha eile ar fud gheilleagar na hÉireann.

Infheistíodh barrachas/brabús a shaothraigh Uisce Éireann maille le tacaíocht a raibh géarghá leis ón Rialtas i bhfoirm ranníocaíochtaí caipitil de €572 milliún, i dtionscadail bonneagair chriticiúil agus bhíothas in ann clár infheistíochta caipitil dar luach €1,372 milliún a sheachadadh in 2024 dá bharr. Mar gheall air sin, bhíomar ábalta feabhas a chur ar cháilíocht ár soláthair uisce, feabhas a chur ar chomhlíonadh ár gcaighdeán agus acmhainn tithíochta agus forbartha a mhéadú chun tacú le fás eacnamaíoch.

Ráiteas Achomair Ioncaim

2024

€Milliún

2023

€Milliún

Ioncam

1,606

1,560

  • Ioncam tráchtála

467

492

  • Fóirdheontas rialtais

1,139

1,068

Costais oibriúcháin

(1,056)

(1,000)

EBITDA

550

560

Dímheas agus amúchadh

(217)

(178)

Costais airgeadais

(11)

(4)

Barrachas/brabús roimh cháin ioncaim

321

379

Ioncam

Bhí ioncam €1,606 milliún don bhliain go dtí 31 Nollaig 2024 €46 milliún níos airde i gcomparáid leis an mbliain 2023. Bhí ioncam fóirdheontais ón Rialtas de €1,139 milliún maidir le billeáil uisce tí €71milliún níos airde ná an bhliain roimhe sin. B’ionann an t-ioncam tráchtála agus €467milliún, €25 milliún níos ísle ná 2023, mar gheall ar ioncam neamhthráchtála níos airde de €26 milliún, arna fhritháireamh ag ioncam níos ísle ó nasc custaiméirí de €52 milliún.

Tá an méadú ar ioncam neamhthráchtála mar gheall ar an éileamh méadaithe, agus taraifí níos airde mar thoradh ar an gcinneadh ón gCoimisiún um Rialáil Fóntais (CRF), i ndiaidh comhairliúchán poiblí, maidir le taraifí nua uisce agus fuíolluisce.

Faightear táillí ceangail custaiméirí roimh ré, aithnítear iad mar ioncam iarchurtha nuair a fhaightear iad agus aithnítear iad mar ioncam de réir mar a chomhlíonfar an oibleagáid feidhmíochta. Áiríodh leis an ardú ioncaim a tuairiscíodh don bhliain 2023 muirir cheangail i gcásanna áirithe inar chríochnaigh páirtithe eile ceangail go substaintiúil, ach nár bhailíochtaigh Uisce Éireann go raibh siad críochnaithe go dtí an bhliain 2023, agus áiríodh leis roinnt cásanna inar críochnaíodh obair de réir riachtanais Uisce Éireann ach nár cuireadh ar aghaidh go dtí an stádas cuí í, agus b’fhéidir gur críochnaíodh cuid di i mblianta roimhe sin.

Costais oibriúcháin

Tháinig méadú €56 milliún ar chostais oibriúcháin €1,056 milliún i gcomparáid leis an mbliain 2023. Bhí costais phárolla €44 milliún níos airde in 2024 agus méadú ar an meánlíon foirne bliain i ndiaidh bliana de réir mar a chuaigh an t-aistriú faoin gcreat le haghaidh soláthar seirbhísí uisce amach anseo ar aghaidh in 2024. Mar thoradh ar chur chun feidhme an chreata sin, tá laghdú €85 milliún tagtha ar chostais um chomhaontuithe Údaráis Áitiúil. Tháinig méadú €51milliún ar fhóntais mar gheall ar chostais leictreachais mhéadaithe arna spreagadh ag praghsanna margaidh, in ainneoin straitéis láidir fálaithe, agus éileamh méadaithe ag gléasraí cóireála agus muirir rialála mhéadaithe. Tháinig méadú ar chostais oibriúcháin freisin mar gheall ar bhoilsciú agus méadú ar an ngníomhaíocht a theastaíonn chun freastal ar eagraíocht atá ag fás.

Tharla an méadú ar chostais oibriúcháin in ainneoin bearta suntasacha teorannaithe costas, idirbheartaíocht maidir le conarthaí tráchtála agus cláir éifeachtúlachta.

Achoimre ar Chostais Oibriúcháin

2024

€’000

2023

€’000

Costais fostaithe

(158,673)

(114,907)

Costais as comhaontú le húdaráis áitiúla

(137,671)

(223,042)

Seirbhísí fruilithe agus ar conradh

(335,992)

(324,386)

Ábhair agus costais oibriúcháin

(111,177)

(103,559)

Fóntais

(135,990)

(84,737)

Rátaí, tobhaigh rialála, árachas agus costais bhunaithe

(78,524)

(69,354)

Costais oibriúcháin TF agus teileachumarsáid

(56,856)

(42,620)

Cur isteach ar infháltais trádála

(19,525)

(16,449)

Dí-aithint sócmhainní

(27)

(3,435)

Costais oibriúcháin eile

(22,021)

(17,584)

Iomlán

(1,056,456)

(1,000,073)

Rinneadh méideanna comparáideacha le haghaidh costais oibriúcháin a choigeartú i ndiaidh athmheasúnú a dhéanamh ar ár n-athrú chun feabhais leanúnach oibríochtaí ionas gur féidir an cur i láthair a chur i gcomparáid go díreach le méideanna a thaispeántar maidir leis an mbliain reatha.

Dímheas

Tá méadú tagtha ar dhímheas agus ar amúchadh €217 milliún i gcomparáid leis an mbliain roimhe sin mar gheall ar an bhfás ar infheistíocht chaipitil.

Barrachas/brabús roimh cháin ioncaim

Tháinig laghdú €57milliún go €321milliún ar bharrachas/brabús roimh cháin don bhliain 2024 mar gheall ar EBITDA níos ísle de €11milliún, muirir dhímheasa níos airde de €40m agus costais airgeadais níos airde de €7m. Déantar barrachas/brabús Uisce Éireann a ath-infheistiú chun tionscadail phríomhbhonneagair a mhaoiniú.

Clár Comhardaithe Achomair

2024

€milliúin

2023

€milliúin

Sócmhainní bonneagair

8,127

6,969

Sócmhainní eile

626

532

Sócmhainní iomlána

8,752

7,501

Iasachtaí agus fiachas eile

(1,013)

(830)

Dliteanais phinsin

(25)

(32)

Dliteanais eile

(1,278)

(1,060)

Dliteanais iomlána

(2,316)

(1,922)

Glansócmhainní

6,436

5,579

Glanfhiachas

(597)

(534)

Sócmhainní bonneagair agus caiteachas caipitil

In 2024, rinne Uisce Éireann an leibhéal infheistíochta is airde a sholáthar i seirbhísí uisce agus fuíolluisce arbh fhiú €1,372 milliún san iomlán é, i gcomparáid le €1,289 milliún in 2023. Cuireann an leibhéal infheistíochta seo ar chumas Uisce Éireann feabhsuithe riachtanacha ilghlúineacha a dhéanamh ar bhonneagar uisce agus fuíolluisce. Tá sé dírithe ar shláinte agus ar cháilíocht na beatha a fheabhsú, an comhshaol a chosaint, leas pobail a dhéanamh agus tá sé ríthábhachtach d’fhás agus d’fhorbairt ar fud na hÉireann.

Caiteachas caipitil (%)

Píchairt ag taispeáint luachanna CAPEX - Cáilíocht (17.1%), Féachaint Chuige Go Seasfaidh Rud An Aimsir (41.0%), agus Caomhnú (41.9%).

An chaoi ar úsáideadh airgead tirim in 2024 (€m)

Barrachairt a thaispeánann conas a úsáideadh airgead tirim sa bhliain 2024 - Airgid tirim tosaigh (296€m), Capex (-1,293€m), Ranníocaíocht chaipitil Rialtais (572€m), Iasachtaí agus fiachais eile (180€m), Airgead tirim ó oibríochtaí (598€m), Eile (65€m), Airgead tirim deiridh (417€m).

Glanfhiachas agus sreafaí airgid

Ba é an suíomh glanfhiachais ar 31 Nollaig 2024 ná €597 milliún (iomlán na n-iasachtaí agus fiacha eile de €1,013 milliún, lúide airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim de €417 milliún), i gcomparáid le €534 milliún sa bhliain roimhe sin.

In 2024, chomhlíon an maoiniú ranníocaíochta caipitiúil de €572 milliún a fuarthas ón Rialtas na ceanglais maidir le maoiniú infheistíochta caipitil (€1,293 milliún i dtéarmaí eisíocaíochta airgid thirim), rud a d'fhág go raibh ceanglas maoinithe infheistíochta caipitil iarmharach de €721 milliún ann. Úsáideadh an glanmhéadú airgid ó iasachtaí agus fiacha eile de €180m, mar aon le sreafaí airgid oibriúcháin dearfacha de €598 milliún, chun an riachtanas maoinithe caipitil iarmharach seo a chomhlíonadh.

Baineann glan-insreabhadh airgid eile de €65 milliún go príomha le glanghluaiseacht airgid de €63 milliún maidir le comhthaobhacht tríú páirtí. Mar thoradh ar chinneadh clár oibre IFRS, ar ghlac Uisce Éireann leis sa bhliain 2022, cuirtear comhthaobhacht tríú páirtí i láthair mar airgead mura sealbhaítear í ar théarmaí taisce níos faide ná 3 mhí, agus sa chás sin cuirtear i láthair í mar shócmhainn airgeadais (féach nóta 1 de na Ráitis Airgeadais). Is féidir an ghlanghluaiseacht airgid €63 milliún seo a anailísiú mar insreabhadh airgid €31milliún mar gheall ar chomhthaobhacht mhéadaithe a choinnítear ag deireadh na bliana mar aon le €32 milliún á chur ar théarmaí taisce níos lú ná 3 mhí, agus mar sin cuirtear i láthair é mar airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim seachas mar shócmhainn airgeadais.

Bhí de thoradh air seo go raibh iarmhéid deiridh agus coibhéisí airgid thirim de €417 milliún ann ag deireadh an bliana.

Acmhainní caipitil

Ar an 31 Nollaig 2024 bhí na nithe seo a leanas i seilbh Uisce Éireann;

  • iomlán na n-iasachtaí tarraingthe de €999 milliún (gan dliteanais léasa de €15 milliún san áireamh),
  • saoráid caipitil oibre €350 milliún neamhtharraingthe Ghníomhaireacht Bainistíochta an Chisteáin Náisiúnta (NTMA), agus
  • €417 milliún d'airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim.

Amhail an 31 Nollaig 2024, tá €999 milliún de shaoráidí iasachta Stáit curtha ar fáil ag an Aire Airgeadais le haghaidh caiteachais chaipitiúil atá curtha i leith na hearnála neamhthí, ar tarraingíodh anuas €184 milliún de in 2024 agus léiríonn sé an tsaoráid deiridh atá ar fáil faoin gcomhaontú saoráidí.

Gheall Uisce Éireann go bhféachfar chuige nach mbeidh an tsaoráid caipitil oibre de chuid Ghníomhaireacht Bainistíochta an Chisteáin Náisiúnta tarraingthe ar an 31 Nollaig gach bliain féilire, ach amháin má fhaigheann Uisce Éireann cead ón Aire roimh ré leas a bhaint as an tsaoráid. Tá saoráid rótharraingthe neamhbhuan €10 milliún ag Uisce Éireann chun cabhair a thabhairt lena riachtanais bhainc laethúla a bhainistiú.

I mBuiséad 2025 an Rialtais, fógraíodh go gcuirfeadh an tAire Airgeadais €1 billiún ar fáil chun tacú leis an infheistíocht chaipitil a chuimsítear sa Phlean Maoinithe Straitéiseach 2025-2029 ceadaíodh. Chuirfí €300 milliún ar fáil in 2025 chun infheistíocht chaipitil intíre a mhaoiniú, agus soláthraíodh €700 milliún chun infheistíocht chaipitil neamhthí a mhaoiniú thar an tréimhse 2025-2027, agus cuirfear €214m de ar fáil in 2025.

Ar an 31 Nollaig 2024, ba é an meánráta úis ualaithe ar phunann iasachtaí gan íoc na Cuideachta ná 1.83% (2023: 1.53%) agus ba é meánaibíocht a cuid fiachais ná 7.61 bliain (2023: 8.09 bliain).

Rialachas cisteáin

Is é an Bord atá freagrach as an ngníomhaíocht ciste agus a feidhmíocht, agus comhlíonann sé an fhreagracht sin trí hathbhreithniú rialta. Déanann an Coiste Iniúchóireachta agus Riosca maoirsiú ar an timpeallacht riosca agus rialaithe thar ceann an Bhoird. Chomhlíon Uisce Éireann ceanglais agus coinníollacha an Aire Airgeadais faoin Acht um Idirbhearta Airgeadais Cuideachtaí Áirithe agus Comhlachtaí Eile, 1992. Ní oibrítear feidhm chisteáin Uisce Éireann mar ionad brabúis agus déantar bainistíocht ar staideanna cisteáin ar bhealach atá drogallach roimh rioscaí. Tá cúis bhailí bhunúsach ghnó taobh thiar de gach idirbheart cisteáin agus tá diantoirmeasc ar sheasaimh amhantracha. Tá sonraí breise ar ár mbeartais bainistíochta riosca airgeadais um rialachas cisteáin leagtha amach i nóta 22 sna Ráitis Airgeadais.